Een baby is geen Boedha! De pré – trans – vergissing

‘Ik had een geweldige ervaring!’

In mijn sessiekamer zit regelmatig iemand die een geweldig gevoel heeft overgehouden aan een ervaring in een trainingsruimte. Dat is vaak leuk om te horen. Maar wanneer betekent een ervaring iets voor je ontwikkeling? Een goed gevoel kan waardevol zij, maar is geen enkele garantie voor ontwikkeling. En het streven naar goede gevoelens kan je ontwikkeling in de weg zitten. Hoe zit dat?

Goede gevoelens zijn beter!?

Allerlei methodes op het gebied van therapie, persoonlijke groei en persoonlijk leiderschap kunnen een goed gevoel opleveren. Maar goede gevoelens worden ook geassocieerd met methodes die er garant voor lijken te kunnen staan: van chakra-healing tot Reiki, van mantra-zingen tot Tantra, van lichaamswerk en ademwerk tot een ahyahuasca-rituelen en een pilletje. De aantrekkelijkheid daarvan wordt mede ingegeven door het idee dat goede gevoelens beter zijn dat onaangename gevoelens.

Fijne gevoelens zijn op zich niet beter

Gelukzalige gevoelens worden door veel mensen aangezien voor beter en nastrevenswaard. Maar gevoelens zijn een correlaat van vele mechanismen in ons die ons uitnodigen ernaar te luisteren. Als we alle rode lampjes wegdrukken en alleen groene lampjes willen, kunnen we uit evenwicht raken. En als gevoelens en goede gevoelens aangezien worden voor meer waar dan onze mentale vermogens is er sprake van, wat in het integrale denken, een ‘pré/trans verwarring’ wordt genoemd. En omdat deze verwarring heel veel voorkomt maar onze ontwikkeling in de weg staat is het belangrijk deze te doorzien.

De prépersoonlijke wereld

Als we opgroeien hebben we nog geen ontwikkeld ego of ‘zelfidentiteit’. We noemen de eerste periode dan ook wel pré-egoisch, pré-mentaal of pré-persoonlijk. Het kind is zich in de pré-persoonlijke fase amber bewust van iets.En als het al iets ‘merkt’ dan is dat zeker nog niet bewust. Anders gezegd; het bestaat nog niet als ‘iets’. Er is nog geen vermogen om onderscheid te maken tussen binnen en buiten, tussen de ander en mijzelf. Er is onbewust overleven en gevolg geven aan de impulsen die zich aandienen. Het kind is in soms tevreden en in verrukking en op andere momenten ontevreden. Het  organisme ‘streeft’ naar behoeftebevrediging, met als resultaat een goed gevoel, na eten of koestering. Maar dit zijn allemaal termen van buitenaf. Voor het onbewuste bewustzijn heeft dit geen betekenis. Lager dan dit kun je vanuit het oogpunt van bewust bewustzijn niet komen.

Het verrijzen van de objecten

Op een gegeven moment begint bij het kind enig bewustzijn over de objecten die zich in zijn geest aandienen te krijgen. Zijn hersenontwikkeling maakt het bijvoorbeeld mogelijk om via het spelen met zijn tenen zijn lichaam te ontdekken. Is er meer lading in het systeem mogelijk, dan komen de emoties (onze meest rudimenten relationele homeostasemechanismen) op en ervaart het de bijbehorende gevoelens. Ook kan het zich, door middel van de eerste primitieve afweermechanismen enigszins verweren tegen onaangename gevoelens. Dat levert weer andere gevoelens op. Er zijn vanuit de ontwikkelingspsychologie en de psychoanalyse boekenkasten gevuld met verschillende benaderingen over de eerste fases in de ego-ontwikkeling welke uitmonden in een soep van objecten in de vorm vn gevoelens en sensaties, zonder veel bewustzijn over wat zich afspeelt.

Het verreizen van mentale beelden en woorden

Op een geven moment ontwikkelen we het vermogen om dat wat we ervaren in denken en voelen te representeren in mentale beelden. Vervolgens kunnen we de alle ervaren objecten inclusief de beelden woorden gaan geven. En langzaam maar zeker krijgen we een wereldje waarin we bestaan. Maar voordat dit een ‘zelfidentiteit’ met enige stabiliteit op kan leveren gaan we nog door heel wat fases heen. Ook hier zijn boekenkasten vol geschreven over de vraag hoe dit werkt, wanneer er een gezonde, meer of minder stabiele af wellicht ‘ongezonde’ ‘zelfidentiteit’ ontstaat. Maar een ‘zelfidentiteit’ kan pas iets worden als we ons kunnen gaan ‘identificeren’.

Het mentale

Pas als het vermogen ontstaat om mentale beeld vast te houden in een ‘dit is dit’ of ‘dit is dat’ kan er ook komen ‘ik ben dit’ en ‘jij bent …’ en ‘dat daar buiten mij is ….’ Het kind kan zich identificeren met zijn lichaam, zijn handelingen, met beelden over zichzelf of met het onderscheid tussen de ander of het andere en zichzelf. Dit ‘identificeren’ staat nog steeds in dienst van de beperkingen waarbinnen het kind te leven te groeien en te overleven heeft. Het mentale geeft enerzijds steeds meer mogelijkheden van onderscheid en identificatie en anderzijds mogelijkheden om meer te zijn dat alleen lichaam en impulsen of emoties.

‘God verstopt zich in alles’

In de hindoeïstische benadering bestaat er een mooi beeld van de fase waarbij mensen opgroeien en zich langzaam verdiepen in deelwerelden die er allemaal mogelijk zijn. Ons mentale vermogen geeft ons de mogelijkheid om steeds meer onderscheid te maken tussen het een en het ander, ons te gaan identificeren met wie of wat we zijn en ons te vereenzelvigen met de domeinen van menselijk functioneren en interesse.

We kunnen ons ontwikkelen voorbij het ego

Er breekt namelijk een tijd aan, waarin men het ego kan leren doorzien. Daar is echter wel een stuk bewuste ontwikkeling en zelfonderzoek voor nodig. Kortom een stuk persoonlijke en spirituele ontwikkeling. Je leert dan inzien dat het afgescheiden zelf veel schaduwkanten heeft. Je leert je onbewuste emoties en drijfveren kennen. En met een spirituele oefening als meditatie kun je het hele denken en voelen vanuit bewustzijn leren gadeslaan. Ineens blijkt er dan een wereld te zijn die voorbij het mentale ego met zijn angsten en gehechtheden gaat. Dat is de transpersoonlijke of trans-egoïsche wereld.

We hebben weer toegang tot de grotere intelligentie

Daarin zijn we weer in contact met het grotere geheel en met onszelf als een werkelijk te ervaren onderdeel van het leven. Maar omdat we nu, via onze mentale en onze ego-ontwikkeling, een enorm onderscheidingsvermogen hebben ontwikkeld, kunnen we dit domein heel anders ervaren dan het kleine kind. We kunnen ons nu op een bewuste manier, bewust worden van de eenheid van het leven en hebben een intuïtief contact met onszelf en ook met de ander. Ook de ander kunnen we nu zien als de uitdrukking van het grotere leven waar we onderdeel van uitmaken. En ons ego functioneert ook nog. Als we dit trans-persoonlijke domein betreden, is het ego in eerste instantie wellicht een beetje in de war. Maar daarna kan dit domein een enorme kwaliteit van leven met zich meebrengen.

Ik kan het niet mooier maken: U had een prépersoonlijke ervaring

Is mijn ervaring dan pré- of transpersoonlijk? Een post-egoisch bewustzijn vergt aardig wat bewuste ontwikkeling. En daarom zijn de gelukzalige gevoelens die met behulp van genoemde methodes gegenereerd kunnen worden, lang niet altijd van trans-persoonlijke aard. Kortom, vaak is men terug bij de onschuld en de eenvoud van het pré-persoonlijke niveau en is er nog geen Boeddha opgestaan. Dat geeft verder niet, maar om deze ervaringen aan te zien voor hoog bewustzijn, dat iets voor onze wereld kan betekenen, is een misvatting. En dat is precies wat in een pré/trans verwarring meestal gebeurt.

De pré/trans verwarring is populair

En deze verwarring komt heel veel voor. Tantra, bepaalde vormen van zang, met een team op de hei in trance raken door te gaan trommelen, wordt al gauw aangezien voor een hogere ervaring. En dat is ook begrijpelijk omdat zowel een pré-persoonlijke als een trans-persoonlijke ervaring niet mentaal van aard zijn. En zo heb ik, de meest rationele wel belezen mensen, die ‘eindelijk’ met behulp van één van deze methodes even uit hun afgescheiden vielen, de meest vreemde beweringen horen doen. Als men dan bijvoorbeeld ‘verbondenheid’ als een realisatie heeft, begint men mogelijk van daaruit te speculeren over wat dat allemaal voor de wereld betekent.

Volg een Integraal geïnformeerd ontwikkelingspad!

Gechargeerd uitgedrukt: Een pré-persoonlijke ervaring ligt meer in lijn met de ervaring van een baby, dan met die van een Boeddha. Ken Wilber noemt de pré/trans verwarring daarom ook wel de illusie van ‘genezing door regressie’. Om voorbij het ego in de hogere trans-mentale menselijke kwaliteiten terecht te komen, heb je zowel een gezonde persoonlijke ontwikkeling, als een adequate trans-persoonlijke ontwikkeling nodig. Ik kan je alleen maar aanraden die ter hand te nemen. Het geeft grote vreugde! Zie www.omeglevensschool.nl