Mijzelf kwijt zijn
Ontdekken wie je bent, is een interessant raadsel. ‘Mijzelf kwijt zijn’, kan dat wel? Je bent toch altijd jezelf? Wie zou je anders moeten zijn? Toch zeggen mensen vaak dat ze zichzelf kwijt zijn. Dat is kennelijk een veel voorkomende ervaring. Hoe kan dat? En wat is dan ‘mijzelf zijn’?
Heimwee
Je kent wellicht de heimwee naar ‘mijzelf’. We hebben allemaal herinneringen aan momenten waarop we ‘onszelf’ waren. Kennelijk zijn we soms wel en soms niet onszelf. De heimwee veronderstelt dat we nog weten dat er wel een ‘mijzelf’ is. En ook dat je dat soms bent en soms niet bent.
Wel of niet bij jezelf zijn
Laten we om te beginnen de ervaring van ‘wel of niet mijzelf zijn’, vertalen naar ‘wel of niet bij mijzelf zijn’. We gaan er dan vanuit dat degene die jij bent er gewoon is. Anders gezegd: Jij bent een ‘zijn’. En je kunt daar bij zijn of daarvan verwijderd zijn. Als je er van verwijderd bent, voel je je vervreemd van jezelf. En dat is een ervaring die je regelmatig hebt.
Jij ‘bent’
Zo beschouwd zijn er nu twee. Er is er één die je gewoon bent. Dat noemen we maar even ‘dat wat je bent’. En er is er één die zich daartoe verhoudt. Kennelijk is er een verschil tussen wie je bent en waar je uithangt.
Het ‘zelfbesef’ ontwikkelt zich
Wellicht kun je snel inzien dat een hagedis geen last heeft van al dan niet ‘zichzelf zijn’. Een baby ook nog niet. Dat betekent dat degene die zich verhoudt tot dat wat je bent, zich in de loop van de tijd ontwikkelt. Dat is het ‘zelfbesef’ als het vermogen om, bij ‘dat wat je bent’ aanwezig te zijn. Zonder dat we daarmee meteen weten wat ‘dat wat je bent’ is, weten we nu wel dat ons vermogen tot ‘zelfbesef’ actief is of niet.
Bewust – bewust van ‘dat wat ik ben’
Een dier reageert op impulsen die zich aandienen in zijn systeem. Dat is echter een onontkoombare onbewuste gebeurtenis. Je zou kunnen zeggen dat het dier onbewust weet heeft van ‘zichzelf’. Wij hebben het vermogen om ons van ons systeem bewust te zijn terwijl we dat ook weten. Wij hebben het vermogen om ‘bewust – bewust’ te zijn. We zijn ons bewust van ons bewustzijn. En we kunnen ons bewust – bewust zijn van iets. Bijvoorbeeld van ‘dat wat we zijn’: Zelfbesef. (1) Maar kennelijk kunnen we dat ook kwijt zijn.
Even geen ‘zelfbesef’
Op het moment dat je ‘bewust – bewust’ bent van ‘dat wat je bent’, er niet op reageert, maar er gewoon bij bent, ben je bij jezelf. Dan is er het ‘zelfbesef’. 1) Dat kan aangenaam of onaangenaam aanvoelen. Dat is eigenlijk secundair. Maar waar we op een onaangenaam gevoel reageren door van onszelf weg te gaan, verliezen ‘zelfbesef’. We kunnen wel weer terugkomen tot ‘dat wat we zijn’. Maar we zijn wel even weg van ‘dat wat we zijn’.
We vergeten dat de heimwee gaat over iets wat er nu is
Als we even weg zijn voelt dat ‘vervreemd’ en onaangenaam. Dat kan een signaal worden dat ons weer terug kan leiden naar ons ‘zelfbesef’. Dat kan als we weten dat we terug kunnen keren naar iets wat er gewoon is. Namelijk ‘dat wat je bent’. Nu, hier en altijd. Terugkeren tot ‘zelfbesef’ door naar ervaringen en omstandigheden terug te willen die we uit het verleden kennen en die er nu niet meer zijn, brengen ons niet terug.
Westerse geest werkt dualistisch
De Westerse geest is een dualistische geest. Deze geest denkt alleen tot ‘besef’ en ‘zelfbesef’ te kunnen komen door terug te gaan naar omstandigheden en/of betekenisvolle inhouden van het bewustzijn. Deze komen echter allemaal uit het verleden. Het tragische van de Westerse geest is daarom dat deze zoekt waar het niet te vinden is. Deze geesteshouding, waarin gezocht wordt naar de mooie dingen uit het verleden, keert niet terug tot zichzelf, maar dwaalt alleen maar verder weg. ‘Besef’ en ‘zelfbesef’ brengt ons terug tot dat wat in het heden is: dat wat je bent. Of het nu prettig voelt of niet. We zijn tenminste weer thuis. (2) Een training van je geest en je schaduwwerk ter hand nemen kan je overigens wel een hele stap verder brengen. Zie verder >
- Het woord ‘besef’ komt in andere talen niet voor, zo zegt Philip Renard. Er zijn woorden als ‘consciousness’ / ‘bewustzijn’, ‘mind’ (onvertaalbaar) of ‘spirit’ /’geest’. Ook kennen we ‘awareness’/ ‘gewaar zijn’. We kennen ook ‘doorzien’. Maar de directe connotatie die ‘besef’ oproept is uniek.
“Voor het daadwerkelijk herkennen van het Bewustzijn heeft het Nederlands een prachtig woord: besef.” Philip Renard. ‘Non-Dualisme’ p. 40.
Hij heeft er zelfs een heel boek aan geweid: ‘Het boek van besef. Over de werkelijkheid van jezelf’. - Han de Wit behandelt dit verschil in betekenis van het woord ‘heimwee’ of ‘weemoed’ voor een duale of niet duale ‘mindset’ in zijn boek ‘Het open veld van die ervaring’. Zie o.a. p.21. Zie ook >