Future Shock en Present Shock
In 1970 schreef Alvin Toffler zijn bekende werk ‘Future Shock’. Daarin stelde hij dat veranderingen zo snel zouden gaan verlopen, dat we de greep op ons leven zouden verliezen.
Nu stelt post cyber-punker en schrijver Douglas Rushkoff in zijn boek ‘Present Shock’ dat er eigenlijk geen toekomst meer is. In de wereld van de moderne media is er alleen maar het heden.
We kunnen niet meer aan het heden ontsnappen
Waar Toffler nog dacht in termen van de teloorgang van het verhaal, schrijft Rushkoff meer over een wereld waar het verhaal al verloren is gegaan. De prioriteit van dit moment is alles wat we nog hebben; een wereld waarin het verhaal geen functie meer heeft in een tijdsspanne van hier naar daar, van nu naar straks. Het verhaal verliest zijn functie om in de toekomst ergens uit te komen. Politici leven vaak nog in de wereld waarin ze hopeloos proberen aan het het heden te ontsnappen zo stelt Rushkoff.
Het heden is de ontkende schok
Ik ben het grotendeels met hem eens, maar dan om geheel andere redenen. Het is nooit anders geweest; er is alleen dit moment. De mens is, voor zover we weten, de eerste soort die, uitgerust met voorstellingsvermogen in combinatie met een tijdsbesef, enorm veel verandering heeft veroorzaakt. Hoewel verhalen consequenties hebben voor later, betekent dat niet dat de verhalen die we hebben zich niet in het heden afspelen.
Als mens word je bepaald door de context waarin je leeft
Sterker nog, de verhalen zijn altijd de containers geweest van ons menselijke bestaan. Je wordt als mens niet bepaald door je verleden en ook niet door je toekomst. Je bestaat alleen in het heden en dat heden wordt bepaald door de context waarin je je plaatst. Die kan bijvoorbeeld bestaan uit een interpretatie van de feitelijkheden uit het verleden en die kan bestaan uit een anticipatie op de toekomst, maar het blijft nu. En welke tijdsaanduiding we ook aan onze huidige gedachtes geven, ze vormen een context die bepaalt wie we in het moment zijn.
Er is ook een niet contextuele werkelijkheid
Er zijn echter momenten dat we uit de wereld van betekenisgeving vallen. Dat gebeurt onder andere bij schokkende gebeurtenissen, waarbij ‘het allemaal niet meer klopt’; wat gebeurt staat haaks op onze verwachtingen. Het gebeurt ook bij langdurige meditatie, waar je denkpatronen desintegreren en je ineens open breekt. Het kan ook zomaar, heel onverwacht, op een onschuldig moment gebeuren. Een eerste zonnestraal valt op een verse bloem. Ja heel even zijn we uit onze denkgeest gevallen. Leonard Cohen zegt dan: ‘There is a crack in everything, that’s how the lights gets in’. Ineens zie je iets anders dan de gepre-interpreteerde wereld die we gewoonlijk als onze werkelijkheid aannemen.
De werkelijkheid valt open
Ik sta voor de boom. Inderdaad, als het verhaal open valt zie ik ineens meer dan het verhaal over de boom. Ik zie de naakte boom zonder verhaal. Of ik zie de naakte ander. Ineens komt er een werkelijk stuk leven achter mijn verhaal tevoorschijn.
Present Shock geeft spirituele mogelijkheden
In onze post-conventionele en postmoderne context, vallen verhalen als referenties voor een ‘vaste werkelijkheid’ steeds verder uit elkaar. Dat heeft als bijeffect dat ons verhaal zich steeds vaker opent. Er ontstaan momenten waarin ons duidelijk wordt hoezeer we gewoonlijk in ons verhaal gevangen zitten. Jezelf bevrijden van je verhaal is niet mogelijk door de verhalen weg te halen. Denken blijft. Wel kun je helder doorzien hoe je gevangen bent in je denken en in een automatisch verhaal. Dan sta je even buiten je verhaal en het licht valt binnen; ‘the light gets in’.
Ben voorbereid voor visie!
Het is begrijpelijk dat steeds meer mensen worden getroffen door zo’n moment in deze snelle tijd van de Present Shock. Dat is ook geweldig. Mensen gaan open. Maar wat ook gebeurt is dat veel mensen onvoorbereid open barsten en in een onbekende innerlijke wereld terecht komen. Daar huizen gewoonlijk allerlei tot dan toe onderdrukte geestesinhouden die je ineens op sleeptouw kunnen nemen. Dat gebeurt ook bij veel mensen. Beetje onderwijs en zelfonderzoek over de werking van je geest en wat mediteren wordt dan meer dan een aanrader. Het is broodnodig! Maar wat nog belangrijker is, is dat we dan ook in staat zijn, ons op een bewuste manier in een context te plaatsen waardoor we een mens-zijn manifesteren die duurzaamheid kan genereren.
Web: Rushkoff
You Tube: Rushkoff over Present Shock
Wiki: Rushkoff
Dit is het. Beetje onderwijs, beetje zelfonderzoek. En nu ga ik wat mediteren. Dankjewel!
Wij zouden dan ook moeten ‘geloven’ in het kapitalisme. Dat zou immers het meest geschikte en efficiënte systeem zijn om, met gebruikmaking van de ‘vrije markt’, te profiteren van de mogelijkheden die zich aandienen om materiële en immateriële rijkdom te creëren gebaseerd op wetenschappelijke vooruitgang en steeds performantere technologieën. Volgens het dominante verhaal bestaat er een ‘natuurlijk’ verband tussen wetenschap, technologie en kapitalisme. Het Taylorisme zou het Fordistische industriële kapitalisme wetenschappelijk onderbouwd hebben. Vandaag zou de opstoot van kennis op het vlak van biotechnologie, informatietechnologie en nanotechnologie legitimiteit verschaffen aan de wereldwijde vermarkting van elke vorm van leven door het gemondialiseerde financiële kapitalisme. Het huidige kapitalisme definieert zichzelf dan ook als de ‘kenniseconomie’ (knowledge driven economy), die de basis vormt voor een nieuwe ‘kennismaatschappij’. Die zou nieuw zijn omdat de nieuwe kennis die door het wereldkapitalisme wordt geëxploiteerd, twee fundamentele coördinaten van het leven, namelijk tijd en ruimte, radicaal zou wijzigen. Termen als anytime en anywhere worden gebruikt (en ervaren) als iconen van het vermogen van de kapitalistische economie tot onbegrensde actie, tot ‘oneindige ontwikkeling en groei’. Dankzij de kracht van die kennis zou het huidige kapitalisme op het hoogste niveau uitdrukking geven aan wat volgens de theologen van het kapitalisme er de eigenheid, de ‘ziel’ van is: voortdurende innovatie (in 1942 door Joseph Schumpeter in Capitalism, Socialism and Democracy gedefinieerd als ‘creatieve vernieling’).