De eerste schok van de mensheid

De eerste schok van de mensheid: ‘Future Shock’

Niet alleen individuele mensen gaan door bepaalde intense ervaringen en overgangen heen, maar ook de mensheid als geheel. En ook de mensheid als geheel reageert op een bepaalde manier op zulke momenten. En de mensheid als geheel had ook een ‘eerste schok’. De Integrale evolutionaire denker Ken Wilber noemt deze eerste schok in één van zijn eerste werken over de evolutie van het bewustzijn ‘Future Shock.’  En hij noemt dit de belangrijkste waterscheiding in de ontwikkeling van de mensheid.

Bewust wakker worden in tijd, plaats en context

De mensheid ontwaakte zo’n 12.000 jaar geleden uit zijn prehistorische in het onbewuste verwijlende sluimertoestand. Wilber noemt dit de belangrijkste transformatie van de mensheid in de geschiedenis van de wereld. De kern van deze overgang is het feit dat we ineens op een bewust niveau verder kijken dan het moment. De potentie van het menselijke bewustzijn om tijd, ruimte en context te bevatten wordt wakker. Daardoor kunnen we ons ineens bewust worden van het feit dat we in een bepaalde situatie leven. We raken uit het moment en belanden in ‘onze eigen wereld’. Ons mentale vermogen gaan ineens meedoen zonder dat we dat als zodanig in de gaten hebben. Tot dan leefden we op een bijna dierlijk en onbewust niveau. Daarin traden we het leven van moment tot moment tegemoet. We waren alleen bang als daar in het heden aanleiding toe gaf. Maar nu ontwaken we op het niveau waarop we een bewust deel van het leven worden. Kortom, onze geest begint na te denken over ons leven, onze situatie en onze toekomst.

De start van de evolutie van het bewustzijn en is potentiële bevrijding

Potentieel is dit een moment waarop we ons voor het eerst bewust worden van ons -onbewust gevangen zijn- in een bepaalde manier van overleven. We kunnen ons plotseling bewust worden van de manier waarop we door de eeuwen heen zijn gaan leven. En dit ‘wakker worden’ en ‘bewust worden’ van ons ‘gevangen zijn’, is potentieel onze bevrijding. Een bevrijding uit een automatische manier van leven. Onze onderworpenheid aan de natuur wordt zichtbaar en is niet meer vanzelfsprekend. Bewustzijn begint te schijnen, niet zoals in een dier dat ook voelt dat het honger heeft en op dat gevoel gaat reageren. Bij ons begint onze mentale capaciteit zich te tonen en wij worden ons bewust van ‘tijd’, ‘ruimte’ en ‘context’. En vanaf dat moment zijn we niet alleen anders dan de dieren, maar beginnen we ons ook geheel anders te manifesteren. Ons bewustzijn raakt verdisconteert in onze evolutie en die van de wereld. Het is in wezen de start van de wereld die uit zal lopen op de wereld die we vandaag kennen.

De eerste schok van de mensheid en het afgescheiden zelf

Maar wat zagen we voor ons toen we verder gingen denken dan het moment? We zagen dat er van alles mis ging, maar vooral ook dat er vcan alles mis kon gaan. Dat was al zo, maar daar hielden we ons alleen mee bezig als het ook werkelijk mis ging, of als er werkelijk gevaar dreigde. Maar nu gaan we ons bezig houden met wat er in de toekomst mis kan gaan en welke gevaren ons zouden kunnen gaan bedreigen. Er is ineens potentieel ‘fout’ lopende toekomst. Daarom de benaming ‘Future Shock’. ‘Angst’ is hier ineens meer dan een gevoel in een concrete bedreigende situatie. Het is het gevolg van ons voorstellingsvermogen en de mogelijk fatale toekomst die we daarmee voor ons zien. En daarop reageren we.
We kunnen wellicht enig gevoel voor dat moment krijgen als we ons voorstellen dat we in een helikopter  meegenomen worden naar het Amazoneoerwoud en daar aan een draadje neergelaten worden. Vervolgens zien we de helikopter wegvliegen en we beseffen ineens dat we tussen de slangen, krokodillen en allerlei ander levensgevaarlijk gedierte zitten en ons een weg moeten gaan banen om aan eten te komen. We beseffen ineens dat we niet naar Animal Planet  zitten te kijken. Het volgende moment zitten we bewust gevangen in de noodzaak tot overleven in de komende tijd. We schrikken ons rot als we beseffen dat we binnenkort wel eens opgegeten of vergiftigd kunnen zijn. Het spelelement is definitief voorbij. Het is onontkoombaar dat we hier op reageren en een bepaalde overlevingsstrategie ontwerpen.

Het ontstaan van de onbewust afgescheiden mens

In de prehistorie leefden de mensen in eenheid met de biotoop aarde, net als de dieren. Het was weliswaar ‘eten en gegeten worden’, maar er was een soort evenwicht zoals tussen de Gnoes en de Leeuwen op de steppe. Vanuit de aarde als geheel gezien was de eerste mens onbewust bekwaam om in harmonie, in eenheid met de aarde te leven; onbewust één met het geheel.
De eerste schok bracht mensen tot een zelfbesef. En dit zelfbesef manifesteerde zich als een soort schrik in de aanschijn van het gevaar van de wereld. En die schrik is de contractie welke het afgescheiden zelf voortbracht. Een vernauwd bewustzijn waarin we vooral op onszelf betrokken raakten, los van het geheel. En waarschijnlijk kon dat ook niet anders. In ieder geval lijkt het vanuit de evolutie van het bewustzijn bezien de enige weg die we hadden.
In ons eerste zelfbewustzijn beginnen we als het ware opnieuw. We beginnen weer bij onszelf, maar nu op het bewuste niveau van tijd, ruimte en context. En dit is een vernauwing, een contractie. We gingen onszelf tegenover het geheel definiëren. We raakten onbewust afgescheiden van het geheel. We werden ten opzichte van een ‘leven in verbondenheid met het geheel’, nu juist onbewust onbekwaam. En het is pas in onze tijd dat we de gevolgen van deze onbewuste beslissing onder ogen moeten komen.