Antwoorden uit Oost en West
In het laatste nummer van ‘Filosofie Magazine’, staat een mooi interview met Jan Bor met de titel ‘Waar zijn de antwoorden op de grote levensvragen?’ Daarin stelt hij dat er altijd een kruisbestuiving is geweest tussen de filosofieën van Oost en West. Deze kruisbestuiving heeft een revival gehad rond 1900 en nogmaals vanaf de jaren ’60. Er is nu een derde golf gaande.
Aufklärung van West en Oost
Daar zegt hij onder andere in navolging van Kants essay ‘Was ist Aufklärung’: ‘Wie streeft naar Verlichting in de Oosterse betekenis moet ook de Verlichting in Westerse betekenis niet vergeten. (…) Verlichting, aldus Kant, is je los maken uit de onmondigheid waaraan je zelf schuldig bent.’ Een Aufklärung van je denken, zo stelt hij is een verworvenheid van het Westen en een Aufklärung van je hart is een verworvenheid van het Oosten.
Zelfstandig denken?
Zelfstandig denken in plaats van ‘cultuuraangepast’ of ‘belangengestuurd’ of ‘sociaal wenselijk’ denken en spreken is inderdaad een hele uitdaging. Het percentage mensen die de vrijheid van denken en meningsuiting zo weet te benutten dat ze kunnen claimen de Westerse Verlichting te hebben gerealiseerd ligt wellicht niet zo hoog. Dit temeer daar zelfstandig denken niet alleen te maken heeft met het feit of je een eigen mening hebt, maar of je uit weet te stijgen boven de begrippen waarmee we dagelijks leven. Deze begrippen bepalen meestal onbewust de context van ons leven. Dat merk je meestal pas als er ineens een heleboel verandert. De Westerse individuele vrijheid verhult vaak dat we opgesloten zijn in voorgeprogrammeerde cultuurschema’s. We zien niet dan we gevangen zitten omdat we vinden dat we in een vrije wereld leven.
Oosterse Verlichting houdt de mens koest
Jan Bor heeft terecht kritiek op het autoritaire gehalte van Oosterse stromingen zoals Zen. Ondanks hun claim van ‘bevrijding van de geest’ door Verlichting te bereiken, houden deze stromingen, die over het algemeen afkomstig zijn uit premoderne tradities, er in het dagelijkse leven feodale en hiërarchische structuren op na. De geest wordt wellicht bevrijd, maar in het dagelijkse leven gelden over het algemeen allerlei aanwijzingen en ethische regels over hoe te leven. Het gaat eerder om bevrijding van denken an sich als criterium voor bevrijding dan om zelfstandig nadenken. De stelling van Jan Bor dat we de Westerse Verlichting niet moeten vergeten heeft inmiddels een veel verder reikende betekenis gekregen bij filosofen en spirituele leraren die tot een overstijging en integratie van verworvenheden van Westerse en Oosterse verlichting willen komen.
Wat kunnen Oost en West voor elkaar betekenen?
Beide vormen van Verlichten hebben immers een belangrijk punt. De Oosterse Verlichting stelt terecht dat, indien je niet ook buiten je mentale cognities kunt komen en altijd met het ene perspectief naar het andere blijft kijken, je het ook niet helder kunt waarnemen. De staat van zijn van de Oosterse verlichting vertegenwoordigt het perspectiefloze perspectief van helder waarnemen van alle objecten van de geest. Dat wat ons tot individu maakt en het dualistische denken van het Ego, is daar op de achtergrond. Vanuit het perspectief van Westerse Verlichting levert deze ‘objectloze’ geest geen enkele bijdrage aan de ontvouwing van ons dagelijkse leven. Noch aan die van mijzelf, noch die van de ander of de wereld om ons heen. Maar aangezien de zen-student of andere Boeddhist ook een dagelijks leven heeft is het wel zinvol om wat regels en voorschriften te hebben. Dan doe je tenminste geen kwaad. Vanuit het Westerse denken, dat zich met ontwikkeling en evolutie bezig houdt, is de optie om alleen maar geen schade aan te richten wel degelijk schadelijk. Dan doe je gewoon niet mee met wat er gaande is. Kortom, ‘vredelievend zijn’ is mooi en uiteraard al heel waardevol, maar nog geen bijdrage aan een duurzaamheid van mijzelf, de ander en de wereld.
Integraal = Integratie Oost en West
De kern van het Integrale denken van Ken Wilber en Marc Gafni bijvoorbeeld, bestaat uit de zoektocht hoe de verworvenheden van de Westerse en Oosterse Verlichting elkaar kunnen dienen. Het is niet zo moeilijk in te zien dat bevrijding van je eigen voorkeuren ten aanzien van al je perspectieven door middel van het perspectiefloze perspectief van het Oosten erg belangrijk is. Je wordt helder en kunt als het ware ongesluierd naar objecten kijken. Dat geldt zowel voor objecten van de geest als objecten die via de zintuigen waargenomen worden. (Ken Wilber Blog )
Het Unieke Zelf
Er is een individeel Zelf voorbij Westerse en Oosterse Aufklärung. Marc Gafni steunt hierbij op een traditie die spreekt van het Unieke Zelf. Er bestaan vanuit het perspectief van het Unieke Zelf een waarnemen waarbij jij je unieke individualiteit volledig behoudt, en tegelijkertijd bevrijd bent van je afhankelijkheid van een louter conceptuele zelfdefinitie. Er is een spiritualiteit aan het ontstaan die zowel Oosterse als Westerse Verlichting benut, om zowel tot bevrijding te komen als tot een manifestatie van jouw unieke bijdrage. Die bijdrage komt dan echter voort uit je unieke essentie en niet louter uit de mentale constructies en identificaties met externe kennis, je rol of welke mentale identificatie dan ook. Het denken en handelen kan vrij zijn van culturele inprogrammering en kan tegelijkertijd vrij zijn om vanuit een ‘Aufklärung van het Hart’, om met Jan Bor te spreken, te opereren in het dagelijkse leven. Om met een andere evolutionaire mysticus, Sri Aurobindo, te preken; het goddelijke is zo vrij dat het ook vrij is om zich te beperken tot waar het toegeroepen wordt.
Beste Mauk,
Misschien begrijp ik je verkeerd…maar, bij mij wordt de suggestie gewekt dat integraal denken leidt tot de manifestatie van ons Unieke Zelf. Dat is niet zo. Toch? (Is het niet andersom? Het Unieke Zelf ‘denkt’ integraal.) Integraal denken verbreed onze horizon, kleurt ons perspectief, onze beeldvorming, enz. Onze Unieke Zelf komt in mijn beleving tot ‘leven’ vanuit onze Bron, wordt het als het ware aan ons geopenbaard, een unieke essentie waar we ons aan over mogen geven en ons aanzet tot actie over te gaan onze unieke bijdrage te leveren aan het grotere geheel.
In deze mail herken ik de woorden van Ted en van Mauk, maar sinds kort ook van mij.
Na een periode van grote boosheid, over belasting zaken, voelde ik me gepakt,opeens werd het me duidelijk dat ik op een spoor zat welke niet echt was, maar waar wel veel gedachten aan gelinkt werden, mijn gedachten zijn o.a. gelinkt aan mijn kultuur en deze was mij een pootje aan het lichten, terwijl ik zo eerlijk bezig was,kortom een grote onmacht zat gesetteld in mijn gedachten en lijf.
De Kata’s die ik leerde van Leon schiepen beetje bij beetje ruimte, langzaam wordt mij duidelijk dat ik geborgenheid zoekt in mijn kultuur, in de woorden die daar een vertaling van zijn en ze zijn niet echt, ze zijn slechts een vertaling van.
Momenteel zoek ik wat wel echt is in mij en zit in het avontuur om mijn hart en buik meer te laten spreken, een buikspreker wordt ik niet, maar merk wel dat woorden als eerlijkheid geen doel zijn maar een resultaat.
In de buik en hart zijn geen ingewikkelde verhalen, en daarom moet ik mijn hoofd gebruiken, deze draait regelmatig door omdat de linken met kultuur, verleden enz
nog sterk zijn.
En daar is iets wat ik vrijheid noem, misschien een ander ook, maar dat is geen doel, maar een resultaat.
Bedankt Harte groet Leo
In deze omwenteling groeten wij de Grote Traditie eerbiedig, in de totale buiging, languit op de grond. Wij zijn volledig gevoed, en het zien van de ware leraren van het verleden maakt nederig – én wij nemen afscheid van alle aparte tradities, van alle verschillen. Wij maken ons los, wij doorklieven alle apartheid, alle traditie, ook al blijven we gewoon de klassieke teksten vertalen. Ik maak me los van mijn ‘eigen’ traditie, de oosterse weg van Nisargadatta, zoals trouwens zijn leraar Siddharameshwar zich ook losmaakte van de stijl van zijn leraar. Ik buig, en ik zie de noodzaak van het nieuwe, het onbekende. Nu is er geen oost of west meer; er is nu alleen nog maar mensheid. Ik buig, en ik merk dat van hieruit zoiets als ‘broederschap’ (sangha) realiteit kan blijken, juist dankzij deze buiging, dus dankzij de Grote Traditie én het loslaten van alle apartheid en arrogantie. Alles begint opnieuw. De vraag ‘Wat maakt dat ik dit als zo werkelijk beleef?’ is de basisvraag, vol respect naar onze oorspronkelijke voedingsbron, onze moeder. De ware Traditie is als de borsten van onze moeder. Dankbaar, en toch denken wij er niet meer aan.