Conspiritualiteit

Hoe spirituele ervaringen mensen vatbaar maken voor complotdenken

Floor Rusman schreef als columnist van NRC op 24 maart over conspiritualiteit. Zij geeft woorden aan de trend dat mensen, die als spiritueel, progressief en vrijheidslievend te boek staan, vatbaar blijken voor complotdenken. Daarbij vervaagt soms de grens tussen complotdenkers van linkse en rechtse signatuur. Dit is sinds de Covid 19 pandemie extra actueel. Wat heeft spiritualiteit te maken met complotdenken? En waarom is zelfonderzoek en onderwijs op dit gebied onontbeerlijk voor steeds meer mensen?

Mensen zijn nooit 100% onjuist

Vanuit een integrale kijk, kunnen noch individuen, noch groepen mensen 100% onjuist zijn. Hoe vreemd hun perceptie ook moge zijn, hun kijk is op de een of andere manier een uitdrukking van iets wat gaande is. 100% vals bewustzijn bestaat niet. Maar wat is dan de relatie tussen spiritualiteit, complotdenken en wat er maatschappelijk aan de hand is?

Opbouw artikel

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende onderdelen:

In deel 1 geef ik aan wat de reële ondergrond en condities zijn voor complotdenken in het algemeen. Vervolgens geef ik in deel 2 een omschrijving van spiritualiteit en de spirituele ervaring.
In deel 3 ga ik in op de consequenties van het duiden van de spirituele ervaring.
In deel 4 kom ik tot een omschrijving van conspiritualiteit.
In deel 5 geef ik aan dat zelfonderzoek en onderwijs in dit domein, voor steeds meer mensen onontbeerlijk is en wat de ingrediënten zijn.

Ik houd me hier overigens niet bezig met de vraag of bepaalde spiritueel geladen complottheorieën of niet spiritueel geladen complottheorieën waar zijn.

DEEL I: Algemene factoren die complotdenken vergemakkelijken

1. Er is een voedingsbodem voor een verlies van vertrouwen

Mensen hebben minder vertrouwen in conventionele opvattingen over wat goed en waar is en in de instituties en de representanten daarvan die voorheen zekerheid gaven. Daar is aanleiding voor omdat:

• Een deel van de overheidsinstanties faalt, onbetrouwbaar is en hun beloftes niet nakomt.
• Een deel van de wetenschappers in dienst staat van bepaalde belangen en niet in dienst van de wetenschap.
• Een deel van de journalisten in dienst staan van bepaalde bedrijven en belangengroepen en minder bezig zijn met het achterhalen van de waarheid.
• Een deel van de politici zich inlaat met bedrijfsbelangen om hun positie te verstevigen en om er zelf beter van te worden.
• Bedrijven onze belastinggelden weten te innen of minder belasting weten te betalen terwijl een deel van de middenklasse verarmt, de armen nog armer en de rijken nog rijker worden.
• Grote crises niet echt aangepakt worden. We zitten met een klimaatcrisis, een duurzaamheidscrisis, met doorgaande vervuiling van lucht en grond, met een gezondheidscrisis en dreigende nieuwe zoönose, met een vluchtelingencrisis en zo voort.
• Media, ook de beschouwende talkshows, gaan steeds meer over nieuwtjes, morele verontwaardiging, sensatie en overreacties op korte termijn: ADHD-journalistiek. Van een integrale kijk welke zaken kan verbinden en overkoepelen is nauwelijks nog sprake.

2. Onze postmoderne zelfidentiteit en leefwereld deconstrueert elke maatstaf

Een doorgeslagen postmoderne zienswijze deconstrueert elk overstijgend idee over wat ‘goed’, ‘waar’, of ‘schoon’ is. Alle overstijgende referenties uit de traditionele of moderne tijd over moraal, ethiek, wetenschap worden gedevalueerd. Dat maakt het individu meer dan ooit los van iets groters dan zichzelf en geeft hem maximale vrijheid om tot een bepaalde zelfidentiteit te komen. Bijvoorbeeld: voorheen definieerde je jezelf als ‘man’ of ‘vrouw’. Nu is ‘non-binair’ taalgebruik in opkomst. De postmoderne mindset heeft de neiging alles en iedereen die het ‘algemene’ vertegenwoordigt te wantrouwen. Paradoxaal genoeg brengt deze mindset een narcistische ‘ik versus de rest’, of een collectivistische ‘wij versus zij’ zelfidentiteit met zich mee. Deze kan alle vormen van identiteitspolitiek omarmen waarbij  ‘ik’ of ‘wij’ goed zijn en ‘zij’ slecht. De postmoderne zelfidentiteit is inherent paradoxaal: tegen hiërarchie maar daarin hiërarchisch. Tegen waarheden maar het is wel waar dat niets waar is. Of nog sterker: iedereen liegt, maar dat is geen leugen.

3. Perceptie is alles: feit en fictie worden één

Vanaf het moment dat we gingen nadenken over de wereld, vroegen we ons af of en hoe we iets over de wereld konden weten. Hoe kan je met je denkvermogen een object kloppend representeren? Daarbij ontdekten de filosofen al snel drie domeinen waarover je iets kon weten. 1. Het domein van het subjectief schone, de esthetiek die in de kunst aan de orde komt. 2. Het intersubjectieve goede, wat in de geesteswetenschappen aan de orde komt. 3. Het objectief ware, wat in de empirische wetenschappen aan de orde komt. Een extreem postmoderne mindset deconstrueert elk onderscheid tussen deze domeinen en alle manieren waarop in domeinen tot ‘waarheidsclaims’ gekomen wordt. Dat kan zover gaan dat het verschil tussen een subjectieve perceptie en wat er aan de hand is, vervalt. Feit en fictie worden één. Er ontstaat daarmee een enorme kloof tussen wat mensen menen te weten en wat ze op basis van enige kentheorie en methode zouden kunnen weten. Wat je ‘denkt te weten’ en ‘wat is’, wordt platgeslagen tot ‘mijn perceptie’: Voor mij is het  ……,  voor mij voelt het …..  . (Post truth bewustzijn.) In de postmoderne tijd hebben we ontdekt dat elk waarneming een subjectieve component heeft en altijd een perspectief heeft welke de werkelijkheid nooit 100 % kan dekken. Dat rechtvaardigt nog niet dat wat ik subjectief waarneem dan maar aangezien wordt voor de werkelijkheid. 1.)

DEEL II: Spiritualiteit en spirituele ervaringen

4 definities van spiritualiteit

Om straks de relatie tussen spiritualiteit en complotdenken aan te kunnen geven ga ik nu eerst nader in op spiritualiteit.
Er bestaan grofweg vier antwoorden op de vraag wat spiritualiteit is. Vaak worden ze niet onderscheiden, wat veel verwarring oplevert.

1. Het is een godsdienst of enige andere spirituele traditie
2. Het is het hoogste stadium van ontwikkeling op een bepaalde ontwikkelingslijn of meerdere ontwikkelingslijnen, waardoor mensen de allerhoogste vermogens en meest nobele drijfveren en aspiraties vertegenwoordigen en kunnen leven
3. Het is een houding van vriendelijkheid, empathie, openheid en liefdevol zijn, die iedereen aan de dag kan leggen
4. Het is een ervaring ten gevolge van een veranderde staat van zijn van de geest, waarbij vaak piekervaringen ontstaan

Over alle vier de punten kunnen we uitweiden, maar ik wil eerst en vooral stil staan bij de vierde definiëring. Spiritualiteit als een speciale staat van zijn van de geest die een bepaalde ervaring oproept.

De spirituele ervaring

Een van de kenmerken van een spirituele ervaring is dat je normale perceptie wegvalt. Je normale filter van betekenisvolle begrippen dat een object herkenbaar maakt als dit of dat, is voor kortere of langere tijd verdwenen. Of deze is zo vloeibaar geworden, dat de dingen hun vaste betekenis hebben verloren. Dit geeft een open staat van zijn van je geest, bevrijd van zijn normale eventueel beknellende kijk. Ook de manier waarop stress het lichaam in zijn greep kan hebben, kan voor kortere of langere tijd oplossen. De geest kan een besef van schoonheid hebben en de ervaring met iets in contact te zijn wat echt, waar en goed is en wat je op dat moment als jezelf vertegenwoordigt, zonder dat daar woorden voor nodig zijn.

Een spirituele ervaring staat los van de betekenis

De ‘opening’ die een spirituele ervaring kan zijn, bestaat niet dankzij enige betekenis die je ergens aan toekent. Juist niet. Het is een ‘staat van zijn’ van je geest. Deze ‘staat van zijn’ heeft wel bepaalde kwaliteiten, zoals daar kunnen zijn ‘open’, ‘stil’, ‘vredig’, ‘helder’ ‘niet gehecht zijn’ en ‘angstvrij’. Dat gaat over de toestand van de geest (staat van zijn) en niet over de betekenisvolle inhouden. Deze staat van zijn bestaat dus los van de hier gebruikte woorden.

Spirituele ervaringen zijn een tweede deconstructie voor de postmoderne geest

De postmoderne mindset deconstrueert elk individu-overstijgend idee over ‘goed’, ‘waar’, en ‘schoon’. Daar gooit de spirituele ervaring nog een deconstructie overheen. Een spirituele ervaring deconstrueert je verhaal, neigt ego-grenzen te laten vervagen of op te lossen en ontdoet je daarmee voor kortere of langere tijd van je gebruikelijke narratief over de wereld. De manier waarop je tot dan toe betekenis aan je leven gaf kan ineens irrelevant en futiel lijken. En het kan daarmee ook leiden tot een situatie dat je voor kortere of langere tijd disfunctioneel bent voor normaal functioneren in privéleven en werk. Eckhart Tolle beschrijft dat proces van zichzelf in zijn eerste boek ‘De kracht van het nu’.

Praktijken die spirituele ervaringen bevorderen

Nederland is inmiddels bij uitstek een land waar allerlei dingen gaande zijn die spirituele ervaringen bevorderen. Dat betreft technieken die in de context van trainingen en opleidingen op het gebied van persoonlijke en spirituele groei en ontwikkeling worden toegepast. Maar het betreft ook de grote hoeveelheden soft en harddrugs die genuttigd worden. De kans dat mensen spirituele ervaringen krijgen is daarom enorm toegenomen door bijvoorbeeld:

• Vormen van coaching die de mindset oprekken of anders richten. Dat is een relatieve verandering. Je referentiekader kan vloeibaarder worden, kan  meer perspectieven nemen en kan er makkelijker tussen schakelen.
• Vormen van lichaamswerk, energetisch werk, ademwerk, tantra die het energetische lichaam zodanig activeren dat de ‘mind’ naar de achtergrond gaat.
• Ook allerlei vormen van meditatie, contemplatie en het trainen van de geest om in een andere staat van zijn te komen kunnen ingezet worden. Dat geldt ook voor ayahuasca rituelen, truffelsessies, LSD sessies, extasytrips en alle zwaardere middelen die er zijn die je referentiekader deconstrueren. 2.)

DEEL III: Wie je na je spirituele ervaring wordt, wordt bepaald door je kijk

Een open ‘staat van zijn’ en wat die betekent

De deconstructie van je conventionele perceptie zegt an sich niets over de betekenis van de ervaring die je erdoor kunt krijgen. Als de deconstructie tot een spirituele ervaring leidt, betekent die pas iets voor je als hij wordt geduid. Die duiding gebeurt vanuit een bepaalde kijk die altijd van een bepaald niveau is en zich onder een bepaalde hoek tot de ervaring verhoudt. Een paar voorbeelden:
Je kunt een egocentrische oriëntatie aanleggen (het gaat om mij), wat belangrijk is voor zelfzorg en om trouw te zijn aan persoonlijk belang. Je oriëntatie kan op een hoger niveau van sociocentrische aard zijn (het gaat om ons) wat ook een waardevol perspectief kan zijn. Hij kan een universeel antropocentrisch karakter hebben (het gaat om mens-zijn en menselijke waarden in het algemeen), of zelfs kosmocentrisch (het gaat om mens dier en de aarde als geheel). Op al deze niveaus kun je verschillende gezichtspunten over van alles en nog wat hebben. Wie jij in je bedrading en manier van opereren wordt, aan de hand van een ervaring in het moment, wordt bepaald door hoe je die ervaring betekenis geeft. ‘Spirituele ervaringen’ leggen dus niet zichzelf uit. Ze zijn niet ‘selfevident’. Maar dat is meestal niet duidelijk voor degene die de ervaring meemaakt en onbewust duidt. (Luister ook ‘Je wordt bepaald door je perspectief en het niveau daarvan‘)

‘Vroeger moest er van alles, maar nu is alles OK’

In spirituele omgevingen circuleren allerlei ideeën over hoe je de spirituele ervaring ‘kunt’, ‘behoort’ ‘moet‘ duiden. Je kunt bij mensen die yoga, lichaamswerk, ademwerk, meditatie, contemplatie en aan mantra’s zingen doen uitspraken horen als: ‘Vroeger moest er van alles, nu realiseer ik mij dat alles OK is.’ Dat kan wel degelijk naar een authentieke ervaring verwijzen, maar is op zichzelf een duiding. De hierboven genoemde duiding komt sinds de jaren ’60 bij ‘spirituele zoekers’ veel voor en leidde ertoe dat velen alle verantwoordelijkheden voor hun dagelijks leven opgaven en vaak ook vertrokken naar een leraar, een plek, een land, een subcultuur enzovoort. Anders gezegd: De postmoderne cultuur waarin de traditionele en moderne waarden afgewezen werden, bepaalden de interpretatie van de spirituele ervaring. En die kijk bepaalde wat mensen gingen doen.

‘Alles is illusie, het gaat om vrede en stilte’

De geest van mensen die een intensieve meditatieretraite doen, kan in een stille staat van zijn terecht komen die vredig is. Ze kunnen doorzien dat hun ‘mind’ de hele tijd een filter over de werkelijkheid legt, wat de echte werkelijkheid niet kan zijn. Ze zijn even losgekomen van hun neurotische bestaan. Vreugde en ontspanning vallen hen ten deel. De kijk die op deze spirituele ervaring losgelaten kan worden kan zijn, dat het in het dagelijkse leven om stilte gaat en dat meditatie de weg naar vrede is. Dit noem ik het voortijdig met spiritueel pensioen gaan. Mensen die veel maatschappelijke ervaring hebben zijn daarmee verloren voor wat er nog te doen is in het leven.

Collectief narcistische versimpeling van de werkelijkheid

De manier waarop je een ervaring duidt kan van lage en hogere kwaliteit zijn. Hij kan getuigen van veel ervaring met dit soort ervaringen, maar kan ook onervaren en amateuristisch zijn. Bij begeleiders in spirituele omgevingen of bij zelfonderzoek en oefening, kan sprake zijn van genuanceerde en gematigde suggesties voor verder zelfonderzoek. Maar er kunnen ook suggesties opgedrongen worden vanuit de houding ‘ik weet het voor jou’. Dit wordt soms vergemakkelijkt waar er een beroep wordt gedaan op ‘overgave’ als een juiste spirituele houding. Als dit een ‘ingroup-gehalte’ krijgt, zijn ‘wij’ goed bezig en moet je je afzijdig houden van mensen die er andere waarden op nahouden. Als je aan de hand van ervaringen iets denkt te weten over van alles en nog wat, dan kan ‘intuïtie’ betekenen dat je zonder enige terughoudendheid denkt over van alles iets te weten. Dat maakt de weg vrij voor legitimering van je zienswijzen met ‘ik weet dat het voor mij klopt’. De impliciete kentheorie dat je ‘perceptie’ een ‘feit’ weergeeft, wordt werkelijkheid.

Spirituele ervaringen zijn niet inherent ‘goed’, maar geven wel moed

Vanuit de joodschristelijke traditie, maar ook vanuit andere religieuze oriëntaties wordt het spirituele ook geassocieerd met het alom goede, het alwetende, het alomtegenwoordige. De spirituele ervaring kan vanuit die achtergrond heel gemakkelijk ingevuld worden met een idee dat degene die deze ervaring heeft het goede en alwetende representeert. Dit zonder te beseffen dat ‘goed’ vele betekenissen heeft. De claim van ‘goedheid’ kan ook vanuit een traditioneel fundamentalistische kijk gedaan worden. Onder kruisvaarders en jihadisten kunnen mensen zitten met authentieke spirituele ervaringen. En omdat in zo’n ervaring je neurotische overlevingsrepertoire op de achtergrond is geraakt, is er ook weinig angst, wat een gevoel van moed en heldhaftigheid kan aanwakkeren. Ik weet niet of het waar is, maar ook degenen die de Twin Towers invlogen kunnen in een verlichte staat van zijn hebben verkeerd.

De spirituele ervaring wordt ge-highjacked door een onverwerkte schaduw: ‘bad trip’

Nu ga ik toch iets zeggen over spiritualiteit als een combinatie tussen een ‘staat van zijn’ en een bepaalde mate van ontwikkeling. (Definitie 2.) Als mensen onverwacht ‘open gezet worden’, wordt de ‘mind’ tijdelijk of langer buiten spel gezet. Dit kan echter zeer oude onderdrukte of traumatische inhouden en bijbehorende afweermechanismen triggeren. Het kan gaan om inhouden die zo naar en heftig zijn dat ze de persoon volledig in bezit nemen: Bad trip. Je valt als het ware terug in de prementale wereld van het kleine kind waarbij het ego niet sterk genoeg is om een mentale identificatie met betekenisvolle begrippen op te bouwen en vast te houden. Er bestaan in deze context inmiddels heel wat boeken over ‘spirituele noodgevallen’ (‘Spiritual Emergency’).

Spirituele ervaringen ontvangen op het postmentale niveau

Het is echter ook mogelijk dat tijdens een spirituele ervaring, de mind naar de achtergrond gaat, maar wel als getuige aanwezig blijft. Het denken wordt als een filter doorzien en de objecten worden daarmee relatief ten opzichte van het waarnemen an sich. Dit betekent niet dat de wereld er niet meer is of per definitie onwaar of totale illusie is. Het betekent alleen dat we de relativiteit van onze waarneming erkennen. Dat is niet het resultaat van filosofische afleiding, maar van een dan nog ongearticuleerd inzicht. We doorzien dat we in een perspectief leven en kunnen ons bevrijden uit dat perspectief als de werkelijkheid. We zitten dan niet in een infantiele regressie, maar zijn voorbij de identificatie met de inhouden van de ‘mind’. Deze worden overstegen en geïncludeerd. Daarom is dit de postmentale sfeer. Spiritueel volwassen worden (betekenis 2. van spiritualiteit) betekent dat de prémentale sfeer, met behulp van de nog functionerende ego-functies en het gewaarzijn geïntegreerd kan worden in de postmentale sfeer. (Zie ook ‘Een baby is geen Boedha‘.)

De pre-trans-verwarring en de simpele duiding

Veel mensen die hun denken/voelen tot de realiteit verheffen, maken geen onderscheid tussen de pre-ego-niet-mentale wereld en de post-ego-niet-mentale wereld. De eerste is in regressie en kan in allerlei magische belevingen terecht komen. Zo binnen zo buiten, zo boven zo beneden, alsof we een sjamaan zijn die de waarheid kan zeggen over de moderne en postmoderne complexe realiteit die door de mens is opgebouwd. ‘Mijn intuïtie zegt me ……. ‘ . ‘Het is toch niet zo ingewikkeld allemaal! Laten we niet moeilijk doen.’ ‘Voor mij voelt het …….‘. De tweede is welbewust van zijn innerlijke repertoire en hoe dat zich verhoudt tot zowel eventueel opkomend schaduwmateriaal als de realiteit van de omringende wereld. De eerste neigt tot kentheoretisch simplisme. De tweede blijft volledig vatbaar voor waarheidsvinding.

DEEL IV: Conspiritualiteit

De combinatie van spirituele ervaringen en de waarschijnlijkheid van complotdenken

Wat heeft spiritualiteit nu te maken met complotdenken, aangeduid als ‘conspiritualiteit’?
Dat heeft te maken met een mix van factoren zoals hierboven al benoemd.

• Afname van vertrouwen in de conventionele wereld.
• De postmoderne deconstructie van elk individu overstijgend idee over ’waar’ en ‘goed’. Dat wordt al snel als autoritair en onderdrukkend gezien. ‘Het gaat om vrijheid’ per se.
• Spirituele ervaringen die de gewoonlijke perceptie verder deconstrueert.
• Pre- trans-verwarring
• Een kentheoretisch simplisme: het voelt voor mij zo; het is mijn intuïtie.
• Spirituele ervaringen zien als inherent goed, omdat ze dingen als vrede en verbondenheid vertegenwoordigen.
• Een sociocentrische duiding van de ervaring. Ingroup/outgroup bewustzijn. Wij zijn goed de wereld is slecht.
• ‘Spiritueel zijn’ is goed en mengt zich met een positief discriminatoire positie. Dat versterkt de slachtoffer dader dichotomie.
• Deconstructie geeft vrijheid. Andere mensen zijn niet vrij en laten zich beheersen en onderdrukken.
• Ik weet nu iets en ik zie dat andere mensen nog onbewust en onwetend zijn.
• Het idee ‘niets is toevallig’, triggert vanuit bovengenoemde mindset al snel het leggen van verbanden tussen gevaarlijke verschijnselen.
• Een beroep doen op reële verschijnselen en die simplificeren en niet verder onderzoeken. Problemen simpel maken en het idee hebben dat de oorzaken ook eenvoudig aangepakt kunnen worden, terwijl dat niet gedaan wordt. (Zie ook niveau’s van bewustzijn ten aanzien van ‘probleemdefiniëring’ crises en uitdagingen.)

Een denkbeeldige conspirituele mindset

Een conspirituele mindset wordt gevoed door invullingen van spirituele ervaringen en is in die zin een mindset met een bepaalde stand van het ego op een bepaald niveau van ontwikkeling. Je kunt je daarbij het volgende voorstellen.

“Ik heb doorzien dat de manier waarop mensen naar de wereld kijken niet waar is. Ik ben zelf uit de illusie van mijn denken gestapt. Ik weet dat ik heel en compleet ben. Ik zie dat alles met elkaar verbonden is en weet dat het om vrede gaat. Samen met anderen realiseer ik me dat het universum een energie is die door ons heen gaat. Wij zijn zelf ook deel van dit universum en vertegenwoordigen de goedheid ervan. Er is liefde en wij staan voor het goede en tegenover het kwade. Ik ga me niet meer laten overheersen door mensen die blind zijn voor wat er werkelijk aan de hand is.”

Vervolgens kan van alles gebruikt worden uit het eerste lijstje van verschijnselen en kan dit gekoppeld worden aan personen en organisaties die het kwade vertegenwoordigen.

Profielschets

Wie zouden er dan vatbaar zijn voor on-gecheckte alternatieve theorieën op basis van spirituele ervaringen? Het gaat hier nog steeds over de groep die iets met ‘spiritualiteit’ heeft.
Ze staan voor de goede zaak. Wellicht hebben ze ervaren weinig invloed te hebben, dat problemen zich opstapelen, armoede op de loer ligt en de klimaatcrisis ons boven het hoofd groeit.
Als we kijken met welke onderwerpen complotdenken zich nu verbindt dan zien we dat deze thema’s niet alleen geadresseerd worden door mensen met ‘spirituele ervaringen’, maar ook door linkse en rechtse anti-estabishment elementen.
Wat mensen die aan ‘conspiritualiteit’ doen kenmerkt, is echter dat zij positief zijn, voor ‘het goede’ staan en menen dat hun bewustzijnssprong tot een utopia gaat leiden. Waar de louter politieke bewegingen gedomineerd worden door de witte man, bestaan de groepen die ‘conspiritueel’ genoemd kunnen worden voor een aanzienlijk deel uit vrouwen.

Welke te duiden ‘groeperingen’ zijn wellicht vatbaar?

Mensen die vatbaar zijn voor deze mindset kunnen bijvoorbeeld onderdeel zijn van:

• Netwerken en organisaties die voortkomen uit ‘new age’.
• Mensen die de helende kracht van ons energetische lichaam benutten en zich identificeren met de energie van het lichaam, ook wel het subtiele of energetische lichaam genoemd.
• Mensen die ego-ondermijnende vormen van zelfonderzoek en oefening doen (meditatie, contemplatie, ademwerk etc.) en daardoor in een niet-mentale staat van zijn komen en deze als ‘selfevident’ zien.
• Netwerken van mensen die Ayahuasca-rituelen doen en de beelden die ze daarbij zien voor de realiteit aanzien (magisch denken.)
• Mensen die zich bedienen van gidsen en vormen van ‘channeling’ alsof daar de waarheid wordt gesproken.
• Gebruikers van andere middelen om tot veranderde staten van zijn te komen en die dat als doel op zich beschouwen.
• Mensen die zich bezighouden met alternatieve geneeswijzen en een groot (vaak onbewust kentheoretisch) wantrouwen hebben in reguliere geneeskunde.
• Mensen die een spirituele discipline beoefenen en die regressie aanzien voor groei en ontwikkeling. (Pre-trans-verwarring)
• Mensen die spiritualiteit alleen duiden in termen van ervaringen en zich niet bezighouden met de ‘juiste framing’ van ervaringen opdat persoonlijke en spirituele volwassenheid kan ontstaan.

Onderwerpen en personen bij complotdenken en conspiritualiteit

Een aantal veel genoemde onderwerpen

• Vrijheidsstrijd tegen elke verplichting
• De politieke, bestuurlijke, industriële en wetenschappelijke elite wil macht over ons
• Covid 19 is een HOAX
• Covid 19 is expres gemaakt
• QANON
• 5- G
• Antivaccinatie
• Bill Gates wil verplichte vaccinaties invoeren en wil een wereldbestuur

Mogelijk fans van:

• David Icke
• Robbert Kennedy Junior tegen vaccinatie
• Willem Engel aanhangers

DEEL V: Het belang van onderwijs en zelfonderzoek

Integraal onderwijs dat de binnenwereld meeneemt

Onderwijs dat de subjectieve dimensie, al dan niet door spirituele ervaringen opengelegd, meeneemt ten behoeve van het persoonlijk leiderschap, wordt steeds belangrijker. Nadat het moderne bewustzijn de subjectieve dimensie verdrongen had, ligt hij nu weer pontificaal op tafel en beïnvloed ieders leven. Dat wordt door genoemde factoren sterk bevorderd en kan ieders leven op drift brengen. Er is onderwijs nodig waarin het niet alleen gaat om het kunnen invullen van een rol, een kunde, uiterlijke kennis en ‘how to do’. Het gaat ook om de subjectieve wereld, van emoties, denken, voelen en hogere aspiraties. Bij dit soort onderwijs zijn vier domeinen van zelfonderzoek van belang: Het domein van ‘het zelf’, het beheren van ontwikkelingslijnen waarmee je systeem aangestuurd wordt, dat van ‘je aspiratie en passie’ en dat van ‘de wereld’ om je heen. 3.)

Wie ben ik?

Eén van de domeinen van zelfonderzoek betreft ‘het zelf‘. Dat kan benaderd worden met de onderzoeksvraag ‘Wie ben ik?’. Er zijn meditatie- en contemplatie-technieken die je naar een antwoord kunnen leiden. Het is een juiste postmoderne waarneming dat een cultureel bepaalde omschrijving van wie jij als mens bent, geen juist beeld geeft. Maar ook enige ander vaststelling van een vaste identiteit is onhoudbaar. Vanuit een zijns-georiënteerde benadering van wat een mens is, gaat het om de ontdekking van wie je al bent. Dit in plaats van een cultureel of mentaal bepaalde, eventueel emancipatoir verantwoorde, invulling van wie je bent.

Jezelf vanuit innerlijke waarneming ontwikkelen op ontwikkelingslijnen

Ieder mens functioneert op basis van een bedrading die door het leven heen vorm heeft gekregen op een aantal ontwikkelingslijnen: Fysiek, emotioneel en gevoelsmatig, mentaal, ethisch, moreel, relationeel, om de belangrijkste te noemen. Het is niet meer vanzelfsprekend dat, in een los hangende cultuur, deze gebieden in je leven zich stabiel en onverstoord blijven gedragen of ontwikkelen. Onbewuste ontwikkeling is daarmee steeds riskanter.
Vervolgens dient het zelfbeheer van je systeem aangesloten te worden op ontwikkelingslijnen die met door mensen ontwikkelde zaken te maken hebben. Fietsen, autorijden, computers bedienen enzovoort. Hoe kun je dat doen vanuit een kwalitatieve aansturing van lichaam, emoties, denken, relateren, ethiek en moraal?

Waartoe ben ik op aarde?

Het zelfonderzoek gaat ook om de vraag ‘Waarvoor ben ik hier?’ of  ‘Waartoe ben ik op aarde?’. Ook dat is een zoektocht waarbij de subjectieve dimensie van groot belang is. Het is een zoektocht waarbij je bekijkt waar je vandaan komt, wat je geraakt heeft, welke vreemde afslagen je wellicht hebt genomen en wat je nu wezenlijk raakt en bezielt. (Zie Training Centaur.) Daarbij kunnen contemplatie en meditatietechnieken en ademwerk zeer ondersteunend zijn. Ze openen je voor de vraag waar je bezieling en wezenlijke betrokkenheid naar uitgaat en voor je visie.

Wat is de wereld?

Vervolgens dienen de antwoorden op de eerste drie onderzoeksvragen ingebed te worden in de ruimere context van je leven. Daarvoor dien je de vier domeinen van de werkelijkheid te onderzoeken en de verschillende manieren waarop je daarover iets te weten kunt komen. Kentheoretisch simplisme ‘perceptie is alles’ brengt je daarbij immers niet verder. De uitdaging is om je individuele subjectieve binnenwereld (Linksboven in de afbeelding) zich te laten verhouden tot je relaties en culturele omgeving (Linksonder) en tot je vaardigheden, handelingen en fysieke welzijn (Rechtsboven) en tot de organisatorische context van je leven (Rechtsonder). Dit is geen academische haarkloverij, maar urgent om de dingen in je dagelijkse leven bewust te kunnen plaatsen en benaderen.Voor ervaringsgerichte trainingen met onderwijs op dit gebied zie 
OMEGA LEVENSSCHOOL.NL

Noten

1. Punt 1,2 en 3 zijn wel condities die complotdenken of spiritueel complotdenken kunnen ondersteunen, maar het is nog geen complotdenken. Complotdenken is veel ouder dan bovengenoemde fenomenen van de afgelopen decennia. Bovendien bestaat spiritueel complotdenken in de esoterische tradities al zolang ze bestaan. Er bestaan dan ook redenen waarom ‘spiritualiteit’ uitnodigt tot ‘complotdenken’
2. De combinatie van factoren genoemd onder I en een of meer van deze praktijken, kan leiden tot een openscheuren voor de ellende van de wereld, wat ik gethematiseerd heb in het begrip ‘Tweede schok van de mensheid’, uitgewerkt in mijn boek ‘Humanity’s Second Shock and Your Unique Self’. Daarin probeer ik antwoord te geven op de vraag welk ‘zelf’ in staat is die schok te verwerken en zich te blijven geven aan de dingen die ertoe doen.
3. Voorbeelden van lagere en middelbare scholen waarbij het persoonlijk leiderschap onderdeel van het programma is: De Ruimte, Keen School, Essential Schools