Wat coaching is, hangt af van het niveau waarop het plaats heeft

Coaching is …..?

Coaching begon als werkwijze voor meetbare resultaten. Inmiddels geldt het ook als middel om jezelf beter te leren kennen. Het is echter geen therapie. Ook kan het gebruikt worden in combinatie met bewustzijnsontwikkeling. Wat is coaching dan? Een van de oudste coachmodellen om leiding over je leven te nemen kennen we van de oude Grieken. Maar wat is het nu? *

Vanuit conventioneel oogpunt is coaching niet nodig

De conventionele manier van opereren wordt aangestuurd door het aanleren van aanvaardbare manieren van doen. Dat betreft het vermogen om in een bepaalde cultuur te opereren met de daarin geldende ethiek, moraal en gangbare officiële en inofficiële manieren van doen. Het gaat hier vooral om aanleren en bijsturen. Deze wijze van opereren hoort bij het traditionele bewustzijnsniveau (Spiral Dynamics BLAUW) Het ‘zelf‘ dat op dit niveau het beste functioneert is het ‘conformistische zelf’. * Coaching heeft op dit niveau geen functie.

Coaching is ontstaan en floreert op het moderne niveau van bewustzijn

Het moderne bewustzijn (Spiral Dynamics ORANJE) wordt gedreven door succes door individuele verantwoordelijkheid op basis van kennis en vakkundigheid. Het gaat om het bereiken van doelen door individuele toepassing van externe kennis. Coaching is op dit niveau ontstaan. De coach reikt ‘how to do’s’ in een bepaald domein aan. Bij alle toepassingsgebieden en in de sport speelt dit soort coaching van oudsher een belangrijke rol. Het ‘individualistische mentale zelf’ functioneert hier het beste (Zie voor Spiral Dynamics Integral bijvoorbeeld >)

De postmoderne mens is allergisch voor coaching

Het postmoderne bewustzijn (Spiral Dynamics GROEN) deconstrueert elk idee over wat ‘waar’ en ‘goed’ is. Wat ‘goed’ en ‘waar’ is, wordt beschouwd als cultureel gebonden en wordt gezien als een kwestie van perceptie. Hoewel alle percepties in dit pluralistische wereldbeeld welkom zijn, kan niet één claimen meer te zijn dan een andere. Ze staan allemaal naast elkaar.
Het is een ‘post-waarheids-bewustzijn’ dat sterk antihiërarchisch is. ‘Antihiërarchisch’ is echter wel  van de dominante waarden: Hiërarchie mag er niet zijn en iedereen wordt al gelijkwaardig beschouwd.
Hoewel dit bewustzijn in eerste instantie sterk emancipatoir en politiek correct is, mondt het even gemakkelijk uit in een gevoelsmatige narcistische levenshouding, waarbij het alleen om het eigen welbevinden gaat.
‘Vooruitgang’, ‘onderscheid’, ‘excelleren’, ‘ambitie’ ‘doelen’, ‘inzet’, ‘perfectie’ en ‘hiërarchie’ zijn op dit niveau taboe. Laat staan dat iemand hier voor een ander iets kan weten, omdat de psychologische beleving hier maatgevend is.
Een coach die ergens op aanstuurt past hier niet. Men verlangt eerder een veilige omgeving, waar met een ander meegevoeld wordt. Als iemand zich op dit niveau ‘coach’ noemt, heeft het een meer therapeutische inslag waarbij veel schaduwwerk en relationele gevoelens in het proces betrokken worden. Het ‘gevoelige zelf’ functioneert op dit niveau het beste.

Coaching floreert op het eerste Integrale bewustzijnsniveau

Op het eerste post-postmoderne bewustzijnsniveau (Spiral Dynamics GEEL) wordt coaching van groot belang. Dit is het eerste bewustzijnsniveau dat zich niet verzet tegen enig ander bewustzijnsniveau. Sterker nog het includeert, op pragmatische wijze, alle verworvenheden van alle voorgaande bewustzijnsniveaus. Het doet dit ten behoeve van een bepaalde context en visie. Het staat daarom te boek als ‘reconstructief’ (Cook Greuter noemt het ‘Construct Aware’) en is gericht op het systeem (Systemisch). Om jezelf als individu in een gemeenschappelijke visie te plaatsen, is het nodig dat je eerst voor jezelf hiërarchie aanbrengt in je eigen prioriteiten. Het ‘zelf ‘ dat hier het beste functioneert, is het ‘autonome zelf’, dat in vrijheid besluit wat voor hem belangrijk is en waar het zijn levensenergie aan wil besteden. ‘Wat wil ik?’ ‘Waar wil ik aan bijdragen?’ worden leidende vragen. Om deze te kunnen beantwoorden is het van belang om te weten hoe het leiderschap van ‘mijzelf’ werkt. ‘Ik zelf’ wordt hier het toepassingsgebied van kennis over de werking van mijn innerlijke gewaarwordingen in relatie tot mijn functioneren. Daartoe worden allerlei coaching-vaardigheden ingezet. De geest die ‘weet hoe het zit’ en ‘hoe het werkt’, neemt nu zowel lichaam als geest in gebruik. De enorme ontwikkeling van de neurologie en de popularisering daarvan droegen flink bij aan het ontwikkelen van vele methodes. Daarbij wordt zowel het moderne ‘mentale zelf’ als het postmoderne ‘gevoelige zelf’ gebruikt om kennis en inzicht over het eigen ‘zelf’ in relatie tot de omgeving te verwerven. Hoe iets in de externe wereld aan te pakken vanuit de innerlijke passie is hier het belangrijkste doel van coaching.

Het transpersoonlijke holistische bewustzijnsniveau

Dit is het eerste niveau van bewustzijn dat niet meer vanuit externe kennis te begrijpen is. Daarom is het beschrijven van dit niveau aan beperkingen onderhevig.
Vanuit Spiral Dynamics GEEL weet het ‘zelf’ zich, met behulp van persoonlijk leiderschap, begripsmatig aangesloten op het grotere systemisch geheel. Het ‘zelf’ richt zich op iets waar het liefde en passie voor heeft wat buiten zichzelf ligt. Anders gezegd, er is hier sprake van een verbinding met het grotere geheel op basis van een duale focus.
Wat is dat en wat is er dan nog meer, vraag je je wellicht af.
Het tweede niveau van Integraal bewustzijn (Spiral Dynamics TURKOOIS) is transpersoonlijk en holistisch. Op dat niveau wordt de ‘transpersoonlijke spirituele ervaring’ onderdeel van het ‘zelf’. Dit zijn ervaringen waarin men van binnen onomstotelijk weet dat er eenheid is, dat men vanuit vrede in hart en geest onderdeel is van alles wat is. Dit is geen begripsmatig concept, maar een waarneming op basis van ervaring.
Vervolgens wordt deze ervaring begrepen op een holistische wijze, waarbij men ‘weet heeft’ van hetgeen waarvan men onderdeel is. Kortom de spirituele ervaring van de geest en de manier waarop die begrepen wordt, maken dat men onderdeel is van het leven, het bestaan en de context waarin men opereert. Er is geen verbondenheid van het ‘zelf’ met iets buiten zichzelf (duale focus die duale kennis oplevert), maar men weet van het geheel doordat men het ook is! Het is een non-duale focus, welke ‘knowledge by identity’ oplevert. Kennis die voortvloeit uit het feit dat het zelfkennis is, omdat object en subject hier niet gescheiden zijn.* Op dit niveau is het ‘zelf’ niet gescheiden van de rest van de wereld. Dit is een geavanceerde vorm van spirituele intelligentie.
Het ‘zelf’ dat op dit niveau het beste functioneert, kunnen we het Unieke Zelf noemen. (Cook Greuter noemt het ‘Unitive’ ) Op dit niveau van het ‘unieke evolutionaire bewustzijn’ kiezen we bewust voor het hogere, voor dat wat voor ons het meeste waarde heeft. Zo ontstaat een ‘evolutionaire roeping’, die niet ‘cultureel ethisch’, maar ‘spiritueel ethisch’ is. Het is een moeiteloze verplichting aan ons hart. En daarbij zijn we bereid alles te gebruiken wat de menselijke soort in de evolutie van zijn bewustzijn heeft voortgebracht. Daarin zijn lichaam, hart, geest en ziel, in verbinding met omringend leven en zijn we constant aan het zoeken naar de ‘juiste’ manifestatie.

Wat betekent Coaching op het TURKOOISE bewustzijnsniveau?

Integraal
Coaching op dit niveau veronderstelt een integrale werkwijze waarbij het lichaam, de gevoelens en emoties, de geest en het transpersoonlijke betrokken worden.
Betrokkenheid vanuit een eigen positie zonder enige verplichting
Men staat naast een ander mens om het leven, dat men als coach door het eigen zelfonderzoek bewust vertegenwoordigt, naast het leven van de ‘coachee’ te leggen. De coachee die zich wil geven aan een bepaalde context en visie.
Potentiegericht
Coaching is gericht op het aanboren van algemeen menselijke eigenschappen om het maximale potentieel te kunnen leven in relatie tot de visie die de persoon in hart en geest is. Deze eigenschappen van groei en ontwikkeling, zoals overstijgen en omvatten, zijn niet exclusief van mensen. Zo ontvouwt al het leven zich in zijn algemeenheid. Daarom is het ook geen psychologisch proces. De psychologische beleving gaat over hoe het leven in denken en voelen geduid wordt, maar niet over de fundamentele werking er van.
Opereren vanuit het non-duale gebied
Het gaat om een werkwijze die het non-duale gebied includeert. Psychologische en therapeutische processen, waarbij vanuit een duale focus gewerkt wordt , kunnen van belang zijn, maar niet leidend. Wat nodig is, is dat vanuit een non-duaal bewustzijn onomstotelijk opdoemt wat aan de orde is. Als dat het geval is, kan men ook niet meer terug, omdat het, tot nader orde, de eigen ‘waarheid’ geworden is.
De eenvoud van ‘zijn’ boort het ‘worden’ aan
Waar mensen op het GELE niveau vaak met hun ‘zelf’ in grote complexe vraagstukken verwikkeld zijn, wordt de wereld op het TURKOOISE niveau verstaan in een geavanceerde vorm van intuïtie. Een vorm van ‘weten’ welke zich in een eenduidige eenvoud aan het ‘Unieke Zelf’ presenteert. Daarom wordt dit niveau ook wel ‘second simplicity/ tweede eenvoud’ genoemd, tegenover de ‘first simplicity / ‘eerste eenvoud’ welke het eenvoudige rurale leven kenmerkt.

Het pad van de coachee waar de coach naast staat

Coaching stimuleert en daagt uit om op één of meerdere ontwikkelingslijnen op het turkoois niveau te opereren.
Degene die gecoacht wordt loopt in de eerste plaats zelf zijn pad. Coaching bestaat er voor een deel uit met iemand zijn of haar pad eerst ‘op te tuigen’. Daarna is de coach degene die naast de coachee staat, wiens pad zijn doel is en omvat. Daartoe stimuleert de coach de coachee op onderstaande punten om zelf het pad te gaan. Maar de coach loopt hetzelfde pad. Hij coacht niet iemand als object buiten zichzelf op basis van coachtechnieken. Hij coacht de ander als zijnde een unieke manifestatie van algemeen menselijke eigenschappen, die op het pad door zowel coach als coachee in beheer genomen zijn. Onderstaande is daarom tegen zowel coachees als coaches gesproken.

1. Onderzoek, Oefening en Integriteit ten aanzien van de visie die je bent
Onderzoek en oefening, waarbij je je telkens op het pad plaatst waarop je je visie ‘bent’, zijn dagelijkse praktijk. Vervolgens wordt een hoge mate van integriteit betracht ten aanzien van lopen van het pad. Het gaat er daarom niet om dat dingen één op één lukken, maar dat je integriteit je de terugkoppeling geeft, of je op alle lagen van je wezen, congruent bent ten aanzien van de visie waar je in leeft. Dat levert telkens nieuw materiaal voor onderzoek en oefening op op hier onder benoemde ontwikkelingslijnen.

2. Fysieke lichaam en het lopen van je pad
Het fysieke lichaam is het instrument tot belichaming. Daartoe onderhoud je je fysieke lichaam met betrekking tot gewicht, conditie, beweeglijkheid, gevoeligheid, het dagritme dat het nodig heeft, het passende eten en drinken en ten aanzien van de speciale zorg voor (overgeërfde) zwakke punten. Dit omdat je visie je totale leven omvat en je je helemaal niet kunt en wilt permitteren om tijd te verliezen aan de gevolgen van een ongezonde levensstijl.

3. Emoties en gevoelens, je schaduw en achtergrond (Groen en daar voorbij)
Je bent continu in onderzoek en oefening om je gevoelens te beheren, zodat de energie die ze in zich dragen ter beschikking komt voor je visie. Dat betekent ook dat je in staat bent te herkennen wanneer een schaduw op een ongewenste manier je leven aanstuurt en dat je dan schaduwwerk doet. Het is in dit verband van belang dat je het verband tussen je geschiedenis en je conditionering kent. Je weet dat hoe je je voelt niet bepaald wordt door de gebeurtenissen, maar door hoe je er tegenaan kijkt. En dat is weer in hoge mate bepaald door je conditionering. Je weet dan ook dat gevoelens op zich je niets wijzer maken over hoe je in elkaar steekt. Je bent bereid de geconditioneerde context van je gevoel te onderzoeken en waar deze in de weg zit, deze los te laten en je weer bewust te richten op je visie.

4. Je mentale vermogens
Je bent in onderzoek en oefening om je gedachtes te relativeren en je verschillende perspectieven eigen te maken. Je weet dat vaste gedachtes werken als overtuigingen die je leven sturen. Dat geldt voor elk onderwerp, inclusief de ander en jezelf. Je traint en oefent je vermogen om je los te kunnen maken van vaste overtuigingen, opdat je weer fris naar jezelf, de ander en de situatie kunt kijken. Vervolgens train je jezelf om je weer te richten op je visie op een manier dat je deze weer ‘bent’.

5. Non-Duale staten van zijn en hun betekenis
Je legt een meditatiediscipline aan en je bent in staat ervaringen met non-duale staten van zijn te herkennen en de waarde ervan voor je leven aan te geven. Dit betekent onder andere dat je oefent om vanuit een non-duaal perspectief naar het ego als zodanig te kijken. Dit is tevens de voorwaarde om vanuit het transpersoonlijke dienstbaar te zijn aan de visie waarvoor je leeft. Alleen vanuit het non-duale domein is het mogelijk samen te vallen met je visie, in plaats van dat het een leuk of goed plan is.

6. Relateren
Je oefent om relaties aan te gaan en deze te verdiepen en indien nodig op te schonen. Je bent bereid mensen die je ooit uit je leven hebt gezet er weer bij te nemen en laat hen dat, indien ondersteunend en/of mogelijk, weten. Dat geldt in het bijzonder voor je voorouders, omdat daar zowel de bron van je conditionering als, indien je je daarvan los weet te maken, de bron van wijsheid van je Unieke Zelf ligt.

7. Waardes en je spirituele ontwikkelingslijn
Je kent de waardes die voor jou in het bijzonder van belang zijn en weet die te vertalen naar een context vanuit vragen als ‘Wat is hier het hoogste voor mij?’, ‘Wat is hier wijsheid?’, ‘Wat is hier het allerbelangrijkste?’ en ‘Wat is de bijdrage die ik kan zijn/geven?’ Naast ‘je visie zijn’ beoefen je op dagelijkse basis jezelf de grote vragen te stellen: Wie ben ik? Waarvoor ben ik hier? Deze vragen op een zo hoog en helder mogelijke manier beantwoorden op basis van meditatie en contemplatie, betekent dat je jezelf ontwikkelt op je spirituele ontwikkelingslijn. Daarop komen het perspectief op je leven (visie en wijsheid in de dagelijkse context) en non-duale staten van zijn samen

8. Ethiek (Blauw en daar voorbij)
Je houdt je aan gegeven ethische kaders en weet ook dat deze onvoldoende zijn om je leven en de cultuur vorm te geven. Je onderkent dat deze ook ter discussie mogen worden gesteld ten behoeve van post-culturele waardes en uitdagingen. Is dat het geval dan maak je verbinding met meerdere mensen uit je omgeving die op een post-conventioneel (integraal) niveau actief zijn. Het vereist immers een hoge mate van integriteit om voorbij de bestaande waarden en normen bij te dragen aan een nieuwe ethiek, die niet gedekt wordt door wat nu leidend is.

9. Resultaatgericht voorbij overleven (Oranje en daar voorbij)
Integraal leiderschap impliceert dat je de uitdagingen weet aan te gaan en dat je op zijn minst een zekere mate van succes weet te veroorzaken. De kracht van je ‘wil’ en organiserend vermogen kun je inzetten om jezelf te bekrachtigen, krachtige posities in te nemen, anderen te betrekken in wat je aan het doen bent en resultaat in werk en leven te bewerkstelligen.

10. Mate van volwassenheid en transmissie van je ontwikkeling
Op meerdere ontwikkelingslijnen (zoals hier boven genoemd), is een bepaalde mate van volwassen opereren mogelijk met een mate van complexiteit, nuance en helderheid, zodat anderen er impliciet in onderwezen worden. Dit kun je niet afdwingen of ‘doen’. Het is het gevolg van je ontwikkeling. Op het moment dat je in een mate van onvolwassenheid terecht komt, doordat je je tijdelijk identificeert met lagere niveaus van ontwikkeling op bepaalde ontwikkelingslijnen, dan weet je dat je even niet je bijdrage kan leveren. Je hebt werk te doen.

11. Evolutionaire roeping/aspiratie en overgave en her-informeren van je ego
Er is een authentieke roeping en aspiratie om je over te geven aan het evolutionaire ontvouwings-proces. Je leert ‘JA” zeggen tegen dat waarvan je weet dat het je hogere waarheid is. Daarmee her-informeer je je ego om vanuit liefde, geloof, vertrouwen en overgave (Faith) te opereren.

12. Inspirerend zijn op het niveau van het Unieke Zelf
Inspirerend zijn vanuit de essentie die je bent, is geen cognitieve afgescheiden mentale operatie, maar het uitdrukken van ‘jezelf’. Het is het delen van je ‘eigen’ wijsheid in een bepaalde context op basis van jouw levenservaring, die je in het heden kunt inzetten als de factor die je bent.

Uitdiepen van bovenstaande
Tot zover deze schets van het leiderschap waarin we elkaar kunnen leren bijstaan. Wil je meer over Integraal Leiderschap op dit niveau leren en hoe je daarbij iets voor een ander kunt betekenen?
Zie hiervoor:
– Module Coaching van de Venwoude Levensschool >
– Individuele Coaching >

* In het oude Griekenland bestaat het symbool van de Centaur (half dier half mens) en met name dat van Centaur Chiron (half paard, half mens). De de mythologie vertelt dat de zonen van heersers tot leider opgevoed moesten worden door Centaur Chiron, die zowel de dierlijke amorele krachten van het lichaam tot zijn beschikking heeft, als de wijsheid van de geest die de dierlijke krachten in beheer neemt. Op deze foto ‘coacht’ Centaur Chiron Achilles. Zie voor het verwerven van het bewustzijnsniveau van de Centaur in termen van Integraal leiderschap de training De Centaur > 

* De ontwikkelingslijn ‘ego-ontwikkeling’ is vanuit integraal perspectief en onderzoek over niveau van ego-ontwikkeling herbenoemd als de ontwikkelingslijn van het ‘Zelf’. Zie met name het baanbrekende onderzoek dat gedaan is door Suzanne Cook Greuter. De woorden die ik voor die verschillende niveaus van het ‘Zelf’ hanteer zijn benamingen die op één na passen bij het onderzoek van Loevinger en Cook Greuter.

* Zowel ken Wilber als Sri Aurobindo leggen grote nadruk op het ontstaan van ‘knowledge by identity’ op de hogere niveaus van bewustzijn voorbij het eerste integrale niveau. Zie Ken Wilber ‘The religion of Tomorrow ‘, p. 220 – 229 over Idigo Para Mind, en Violet Meta Mind. Zie Sri Aurobindo ‘The Life Devine’ Hfts VIII ‘The methods of Vedantic Knowledge’.