De Praxis van wat ‘waar’ voor je is
Wat ‘waar’ is, wordt vanuit het afgescheiden zelf gezien als een idee over iets. Maar kom jij daar verder mee? Want wat is voor jou van binnen ‘waar’? En zolang we onszelf van buitenaf blijven bekijken en onszelf niet van binnenuit leren kennen weten we de waarheid over ons eigen leven niet. Daarom dit pleidooi voor ‘waarheidsvinding’ als een oefening voor integraal leiderschap. Een oefening ten behoeve van je fysieke lichaam, jezelf, je relaties en de wereld om je heen. Wat is bewuste ontwikkeling vanuit het ‘kennen van jezelf’?
We zijn vrij om te interpreteren!?
Door welke lens kijk jij? Als postmoderne burgers, zijn we er aan gewend dat alles relatief is. Extreem gezegd; er zijn geen universele zaken meer. Er zijn alleen maar individuele en relatieve zaken. Maar aangezien dit een universele uitspraak is, belandt dit denken in een contradictie. Verder is de postmoderne mens ermee bekend dat hij altijd in een perceptie leeft. De extreme postmoderne positie gaat zo ver te beweren, dat perceptie het enige is wat telt. Dit standpunt kan er toe leiden dat alles gerelativeerd wordt. Zo kunnen ook historische gebeurtenissen gezien worden als ‘slechts een perspectief’. Maar kunnen we ons dit wel veroorloven?
De Praxis
Nu wil ik de kant van de Praxis op en niet die van de filosofie of de wereldbeelden. Praxis in de betekenis van ‘daad’, ‘oefening’ en vanuit integraal oogpunt ook ‘zelfonderzoek’. En daarbij stel ik de vraag: Zijn wij geheel vrij om ons bestaan, dat zich aan ons voordoet via onze zintuigen en gevoelens, te interpreteren zoals het ons goed dunkt? En maakt je persoonlijke antwoord op die vraag uit voor de kwaliteit van je dagelijkse leven en dat van anderen en de wereld?
Het interpreteren van fysieke gevoelens
Laat ik beginnen bij het meest basale niveau van menselijk functioneren: eten, drinken, rusten, bewegen, ontspannen, luchtje scheppen etc. Dat we daar gehoor aan geven is onderdeel van een geraffineerd systeem van homeostatische processen. Deze gaan vanzelf en ze doen zich aan ons voor als gevoelens van ‘honger’, ‘dorst’, ‘moe’, ‘gespannen’ etc. Dat noem ik voor het gemakt even de fysieke gevoelens.
Ben ik nu vrij om een gevoel van ‘honger’ te duiden als ‘dorst’. Ik denk van niet. Of ik ga toch eten terwijl ik mijzelf vertel dat ik dorst heb, of ik ga drinken terwijl ik eigenlijk honger heb. Beide lijkt mij erg verwarrend en het laatste zelfs schadelijk. Dus het duiden van een fysiek gevoel is een vorm van ‘waarheidsvinding’ die iets uitmaakt.
Het interpreteren van emotionele gevoelens
Een ontwikkelingslijn van iets complexere orde is die van de emoties. Bij primaten zijn de emoties homeostase-mechanismen op het niveau van de groep. En ook bij mensen zijn de emoties in eerste instantie intersubjectieve instrumenten, waarbij elke emotie een specifieke relationele functie vervult. En emoties (woede, verdriet, walging etc.) geven ook een gevoel in het lichaam. Dat noem ik voor het gemak emotionele gevoelens. Ben ik nu vrij om het gevoel van ‘woede’, dat mij in actie wil brengen (tot hier en niet verder b.v.) te interpreteren als bijvoorbeeld ‘angst’, (wat mij wil vertellen dat er gevaar is)? Dat kan erg onverstandig zijn. Dus ook hier kunnen we ons vergissen en is de duiding van een emotioneel gevoel wel degelijk een vorm van waarheidsvinding. Aan een gevoel als walging kun je makkelijk zien, dat het om waarheidsvinding gaat en dat een gevoel niet ‘self evident’ is. Walg ik omdat ik verkeerd gegeven heb (fysiek gevoel) of walg ik van ‘jou’ omdat jij in de relatie …. hebt gedaan (emotioneel gevoel)?
Kun je de gevoelens van de ziel ontvangen?
Er zijn echter ook gevoelens van nog hogere orde. De meeste mensen waarmee ik gesprekken heb, kunnen vertellen dat er momenten zijn geweest, waarop ze de roep van hun ziel hebben gehoord. Soms weten we ineens iets over de koers van ons leven en komen er beelden op die aangesloten zijn op onze liefde en passie. Kortom een droom wordt aangesloten op een gevoel van verlangen en liefde; de gevoelens van de ziel. Maar omdat ons leven vaak gebaseerd is op het vermijden van pijn en aan gehechtheid aan genot, kunnen we deze berichten soms niet ontvangen. Het volgen van zo’n bericht heeft namelijk vrijwel altijd ook gevolgen die niet pijnloos zijn.
Het bewijs uit het ongerijmde
Toch komen de berichten tot ons. Vaak op het moment dat we in onze ontwikkeling ergens zijn aangekomen, waardoor we moeten constateren ‘Dit is het niet meer!’. Dit is een negatief bewijs, of een bewijs uit het ongerijmde.
Maar omdat we gebonden zijn aan ons leven op dat moment, is er moed voor nodig, om er gevolg aan te geven. We vergeten de boodschap liever. Soms blijven deze berichten dan met kortere of langere tussenpozen terugkomen. Soms komen ze op een onverwacht moment ineens uit de schaduw.
De keuze is ieder moment
Maar er zijn ook vormen van positief of direct bewijs. Op ieder moment van ons leven kunnen we onszelf afvragen: Brengt dit de zaak omhoog of naar beneden, leidt dit tot vooruitgang of tot achteruitgang? En dit kan een soort meditatie en geestelijk gewichtheffen worden. Daarbij leer je echte keuzes te onderscheiden van gemakzuchtige voorkeuren. En dit kan gaan over kleine en grote zaken in je leven. Het kan er zelfs op uitlopen dat je op enig moment weet dat iets zo ‘waar’ en ‘echt’ voor je is dat het je leven verandert. Maar dat kan alleen als je je er aan durft over te geven. Dan geef je gehoor aan de roep van je ziel. ‘Helaas’ geen ‘God’ meer die dan de bel luidt dat je de juiste keuze hebt gemaakt…… Best wel eng, hoor ik mensen regelmatig zeggen ….. .